• آخرین محصولات :

  • بازيافت زباله (طلاي کثيف) و اقتصاد :


جهان امروز با پيشرفت هاي سريع به سمت کوچک شدن پيش مي رود و هر کشوري از پيشرفت باز بماند در اين دهکده يا تنها خواهد ماند يا جايي نخواهد داشت. در واقع تمام پيشرفت هاي جهان حاصل تلاشهاي بشر است؛ اما بسياري از توليدات و ابداعات بشر به قيمت نابودي بخش هايي از اين کره ي خاکي تمام مي شود.
همزمان با صنعتي شدن جهان و گسترش زندگي شهري و ماشيني و افزايش جمعيت شهرها، توليد انواع زباله نيز به شکل تصاعدي افزايش يافت و در مدت کوتاهي اين موضوع به يک بحران جدي و مهم در شهرها تبديل شد. بشر امروز موجودي مصرف کننده است که پس از بهترين و مفيدترين ابداعات و امکاناتش نيز به گروهي يا نقطه اي آسيب خواهد رساند. يکي از معضلات امروز جهان بحث زباله، از بين بردن آن و بازيافت زباله است. بسياري از زباله هاي توليدي مانند پسماندهاي غذايي قابل برگشت به چرخه ي طبيعت هستند و برخي نيز هرگز تجزيه نمي شوند. گروهي نيز مانند ظروف يک بار مصرف يا "Pet" تنها پس از گذشت قرنها تجزيه مي شوند.
زباله ها، تنها سوزاندني هاي ارزان قيمت نيستند. در کشورهاي صنعتي و پيشرفته زباله ها منابع با ارزشي است که توليد کننده مواد خام است. مواد خام درجه دوم. در تعريف اقتصادي، به مواد خام مثل نفت که منبع طبيعي دارد مواد خام اوليه و موادي که از بازيافت زباله حاصل مي شوند مواد خام ثانويه يا درجه دوم گفته مي شود.
از سوي ديگر بحران زباله مقامات عالي رتبه ي کشورها را واداشت براي حفظ محيط زيست کشورهايشان و کاهش دغدغه ها و رسيدن به نتايج مطلوب، درباره شيوه هاي کاهش توليد، جمع آوري، بازيافت و دفع زباله تصميم جهاني بگيرند. طبيعتاً چنين نشست ها و جلساتي فوايد فراوان و ارزنده اي براي جهانيان به ارمغان آورده است.
امروز بازيافت زباله - که تا چندي قبل مايه ي دغدغه و بحران بود - به يکي از سودآورترين صنايع دنيا مبدل شده است. هم اکنون نيز زباله از ديدگاه اقتصاددانان جهان «طلاي کثيف» لقب گرفته است. به اعتقاد اغلب تحليل گران مسائل اقتصادي جهان، زباله بعد از مواد هسته اي و مخدر سودآورترين منبع درآمد اروپا و آمريکا محسوب مي شود. آنان با درک اين نکته ي مهم به خوبي پي برده اند با تبديل موادي که از سوي مردم دور ريخته مي شود مي توانند با حداقل هزينه مواد اوليه مورد نياز بسياري از کارخانه هاي توليدي را به دست آورند و بعد هم اجناس توليد شده را در اختيار عموم مصرف کنندگان قرار دهند و درآمدهاي سرشاري نصيب خود و اقتصاد کشورشان کنند. از اين رو بسياري از دانشمندان و پژوهشگران با صرف مبالغ نسبتاً قابل توجه دائماً در آزمايشگاه هاي مجهز در حال تجزيه و تحليل فرمول هاي شيميايي هستند تا از حداکثر منابع موجود در زباله ها بهره ببرند. يعني به عبارتي «طلاي کثيف» از زباله ها استخراج کنند، زيرا در اين صورت به غير از فوايد اقتصادي فراوان در زمينه حفظ محيط زيست و انساني و حيواني، از تخريب منابع طبيعي و جنگل ها و مراتع نيز به شدت مي کاهند.
يکي از مسائلي که در بسياري از کشورهاي جهان نهادينه شده ولي در ايران به تازگي زمزمه هاي انجام آن به گوش مي رسد، تفکيک زباله از مبدأ است. اين کار علاوه بر رعايت اصول بهداشتي منجر به سلامت کالاهاي توليد شده از مواد بازيافتي است و از سوي ديگر بخشي از هزينه هاي جمع آوري و ساماندهي زباله را حذف خواهد کرد.
به طور کلي برخي از محاسن برنامه هاي جداسازي مواد در محل توليد به شرح زير خلاصه مي گردد:
1- کاهش حجم و وزن زباله و صرفه جويي در اماکن دفن به طوري که فضاي مفيد دفن با استفاده از روشهاي بازيافت تا دو برابر افزايش مي يابد.
2- کاهش هزينه در جمع آوري و حمل و نقل که تا حدود 50 درصد برآورد مي شود.
3- کاهش آلودگي و پراکندگي زباله ي در محيط که معمولاً مسبب اصلي آنها مواد بازيافتي هستند.
همانطور که بيان گرديد علاوه بر فوايد زيست محيطي بازيافت، جنبه اقتصادي آن نيز، آن را به يکي از راهکارهاي مؤثر دفع مواد زايد تبديل نموده و اهميت آن را روز به روز نمايان تر مي سازد.
يک مثال جالب: جمع آوري 25 ميليون تن زباله توليد شده در تهران طي سال گذشته حدود 30 ميليارد تومان هزينه داشته است و براي دفن همين مقدار آشغال، حدود 160 ميليون دلار سرمايه گذاري شده است. بر اساس بررسي هاي وزارت کشور، سالانه حدود 10 ميليون تن انواع زباله در کشور توليد مي شود که فقط در صورت بازيافت کاغذهاي موجود در لابلاي زباله هاي شهر تهران، روزانه مي توان از قطع يازده هزار اصله درخت جلوگيري کرد که در کل کشور رقم قابل توجهي خواهد شد.
در کشور ما بازيافت مواد، افزون بر جنبه هاي اقتصادي، ريشه در فرهنگ اصيل و دستورهاي مذهبي دارد و بزرگان ما نيز همواره بر اجتناب از اسراف تأکيد کرده اند.
در سال 2000 پريرا و همکارانش در تحقيقي تحت عنوان «بازيافت مواد زايد و شهر قابل زيست» اشاره کردند که بازيافت کاغذ، پلاستيک، شيشه و فلز در برزيل در خلال سال 1996 حدود دو ميليون دلار هزينه هاي مربوط به اندازه گيري و کنترل آلودگي از دودکش کارخانجات را کاهش داده است. همچنين آنها نشان دادند که در اثر بازيافت حدود 2/1 ميليون دلار به علت عدم استخراج مواد خام و عدم توليد هيدروکسيد آلومينيوم، شن و فلدسپات، کلسيم (شيشه)، چوب و توليدات شيميايي (کاغذ)، رزين (پلاستيک) و آهن (فولاد) پس انداز خواهد شد و در اثر فروش کود حاصل از بخش آلي مواد زائد نزديک به 300 ميليون دلار در سال درآمد حاصل مي شود و هزاران مثال ديگر ... .
براي اطلاع از آخرين پيشرفت هاي علمي در زمينه ي بازيافت زباله به چند نمونه توجه کنيد:
* ژاپني ها تصميم گرفته اند به جاي سوزاندن زباله ها، آنها را به مواد اوليه ي ساخت سيمان تبديل کنند.
آنان با راه اندازي کارخانه هاي مجهز، زباله هاي غير قابل مصرف را به مدت سه روز در معرض حرارت قرار مي دهند تا به خوبي تخمير شوند. سپس ماده ي بدست آمده را با خاکستر سنگ مخلوط کرده و براي تبديل به مواد اوليه ي سيمان، آنان را بار ديگر 1450 درجه سانتيگراد حرارت مي دهند. بدين ترتيب رفته رفته مراکز سوزاندن زباله ها در اکثر شهرهاي اين کشور به سوي تعطيلي سوق مي يابند.
* محققان يک مرکز تحقيقاتي در هاوايي نيز به تازگي دستگاهي ساخته اند که مي تواند غذاهاي فاسد و دور ريخته را به پلاستيک قابل جذب تبديل کند. سپس پلاستيک توليد شده براي ساخت انواع مواد و ظروف يک بار مصرف مانند بشقابها، شيشه هاي پلاستيکي و جعبه ي بسته بندي و غلاف کپسول هاي خوراکي مورد استفاده قرار مي گيرند.
هفته نامه ي علمي «نيوساينتيست» که اخيراً اين خبر را اعلام کرده در گزارش خود آورده است: «فقط در آمريکا سالانه بيش از 22 ميليون تن مواد غذايي دور ريخته مي شود. که تجمع اين مقدار زباله علاوه بر ايجاد يک محيط ناسالم و غير بهداشتي، مقادير زيادي گاز «متان» - از گازهاي گلخانه اي- توليد مي کند، زباله هاي فاسد مي توانند با نفوذ به لايه هاي زيرين زمين، سفره هاي آب زيرزميني را نيز آلوده کنند.
* گروه ديگري از پژوهشگران آمريکايي نيز موفق شده اند با اختراع دستگاه جديدي، پوشاک نوزادان را بازيافت کنند.
طبق محاسبات آنان سالانه حدود 20 ميليارد عدد پوشاک نوزاد با وزن تقريباً 3 ميليارد و 200 ميليون کيلوگرم راهي زباله داني هاي آمريکا مي شود که با ابداع اين روش، پوشاک مصرف شده پس از بازيافت به عنوان فيلترهاي روغن، «توفال سقف» و پوشش هاي حفاظتي در ساختمانها و ... بکار برده مي شود.
* مدتي قبل نيز دانشمندان پي بردند از هر کيلوگرم زباله مي توان معادل يک کيلوگرم زغال سنگ انرژي توليد کرد.
آنان پيشنهاد کردند مديران بخش زباله، پس از فشردن و بسته بندي زباله در پوشش هاي پلاستيکي، آنها را به عنوان انرژي در کوره هاي سيمان و ساير کوره هاي صنعتي مورد استفاده قرار دهند. استفاده از سوخت جديد ميزان اسيدهاي نيتروژن منتشره از اين کوره ها را تا 37 درصد کاهش مي دهد. محققان ژاپني از زباله هاي باقي مانده پس از برداشت محصول موز، پارچه اي توليد کرده اند که بسيار سبک، خنک و قابل استفاده است. زباله هاي باقي مانده محصول موز در کشورهاي توليد کننده همواره مشکلات فراواني براي کشاورزان و توليد کنندگان به همراه داشت. که با توليد اين نوع پارچه مشکلات زباله هاي درختان موز هم برطرف مي شود.
منابع:
1- سعيدنيا، احمد، 1378. مواد زايد جامد شهري، کتاب سبز شهرداري، جلد هفتم،
2- کتاب مديريت زباله هاي شهري، نوشته: دکتر قاسمعلي عمراني،
3- سايتهاي حفاظت محيط زيست: www.irandoe. org و مقالات علمي ايران : www.articles.ir،
4- چکيده مقاله: waste and recycling recommendations for stikas" recycling program."
.J.stelzenmuller , s.wagel, w.Rinhart.
منبع: نشريه پيام پزشک، شماره 57